P E R S B E R I C H T Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) ---------------------------------------------------------------------------- Utrecht, 22 december 2005 Utrechtse astronomen bouwen instrument om exoplaneten direct waar te nemen De Utrechtse sterrenkundige Christoph Keller heeft een Vici-subsidie van NWO ontvangen om een begin te maken met nieuw astronomisch onderzoek aan planetaire systemen rond andere sterren dan de zon. Naar verwachting kunnen straks met een innovatief instrument op de William Herschel Telescope op La Palma exoplaneten en planetaire schijven direct worden waargenomen. Met de toekenning van de Vici-subsidie en een bijdrage van de Universiteit Utrecht wordt de Nederlands-Engelse telescoop op het Canarische eiland voor een bedrag van 1,5 miljoen euro voorzien van een nieuw instrument dat is gespecialiseerd in het ontdekken en karakteriseren van planetaire systemen rond andere sterren dan de zon. Tot op heden zijn er met behulp van een indirecte methode, gebaseerd op het Doppler-effect, zo'n 150 planetaire systemen ondekt. Nog maar een handjevol van deze zogeheten exoplaneten is ook daadwerkelijk direct waargenomen met een telescoop. Exoplaneten zijn ongeveer een miljard keer lichtzwakker dan de centrale ster en worden dus normaalgesproken totaal overstraald. Het sterlicht dat door zulke exoplaneten en planetaire schijven wordt verstrooid is echter sterk lineair gepolariseerd en kan daardoor onderscheiden worden van het directe, ongepolariseerde sterlicht dat ons op aarde bereikt. Dankzij de ongekende polarisatie-gevoeligheid van het nieuwe Utrechtse instrument zal het sterlicht zodanig gefilterd worden dat planetaire systemen direct waar te nemen zijn. Deze experimentele polarimeter zal binnen vijf jaar wetenschappelijk operationeel zijn en tevens als technisch voorbeeld dienen voor toekomstige instrumenten op grotere telescopen. Het Utrechtse instrument zal voornamelijk uitgestrekte schijven en Jupiter-achtige planeten kunnen waarnemen. Aangezien de polarimetrische techniek complementair is aan de huidige Doppler-methode, zullen met de vernieuwde telescoop nieuwe planetaire systemen ontdekt kunnen worden. Daarnaast zullen de waargenomen planeten, kometen, asteroïden en stofschijven ook nauwkeurig geanalyseerd worden om zo meer te begrijpen over het ontstaan van ons eigen planetaire stelsel. Met deze technische en wetenschappelijke ontwikkeling wordt een route ingezet naar het vinden van planeten zoals onze aarde. E I N D E P E R S B E R I C H T ---------------------------------------------------------------------------- Noot voor de redactie, niet voor publicatie: Meer informatie: Christoph U. Keller Professor of Experimental Astrophysics Sterrekundig Instituut Universiteit Utrecht 030-253 5223 Frans Snik Promovendus Astrofysische Instrumentatie Sterrekundig Instituut Universiteit Utrecht 030-253 5218 http://astro.uu.nl ----------------------------------------------------------------------------